Оонын эвэр шиг ижилдэж явсан нөхрийнхөө онгодын хүлгийг үүрсээн дуудаж яруу найргийнх нь гурван боть номыг хэвлүүлэх гэж гурван жил дуншлаа. Бас гурван сар толгой таталгүй суулаа. Мөнх бус хорвоогоос ертөнцийн жамаар цуварч одоцгоох цагт үгүй болсныхоо ачааг үүрч бие биесээ цааш үргэлжлүүлнэ хэмээн бие биедээ андгайлахыг минь Алтан-Овоо сонсож байсан юмаа. Миний бие тэртээ 2001 онд Австралийн Сиднейд болсон Дэлхийн яруу найрагчдын их хуралд оролцоод ирснийхээ дараа “Эрхэм нөхрөө дэлхийд алдаршуулах үүрэг надад бий” хэмээн түүндээ амлаж байсан удаа ч буй. Анд нөхдийнхөө ачааг үүрч, амласнаа биелүүлэх гэж санаж хичээж л явна. Санаж явбал бүтнэ, сажилж явбал хүрнэ гэдэг үнэн юмаа. “Ирж буй цаг”, “Амитаба”, “Сарны цагаан үүлс” хэмээх чандмана гурван ботиос эхний хоёр ботийг нь Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смит хэмээх залуу англи хэлнээ орчуулаад дуусгасан байна. Удахгүй дэлхий уншиж эхлэнэ.
Д.Нямсүрэнгийн “Сарны цагаан үүлс” гутгаар ботийн талаар хэлэх зайлшгүй зарим нэгэн тодотгол байна. “Сарны цагаан үүлс” бол түүний өөрөө бэлтгэсэн гурав дахь ном нь юм. Уг ном 1989 оны сүүлчээр хэвлэгдэхээр бэлтгэгдээд байтал өөрчлөн байгуулалт болж ном хэвлэлийн газар тарж бутраад сураггүй болсон юм. Харин азаар тухайн цагийн хэвлэлийн нэгдсэн редакцийн шүүгээн дотроос бэлдсэн эх нь олдсон. Харамсалтай нь зарим нэгэн шүлэг нь сугарч гээгдсэн байв. 2002 онд Д.Нямсүрэн биднүүс түүний “Аглагхан талаасаа” номыг бэлтгэхдээ мөнөөх “Сарны цагаан үүлс” номоос “Эгч Дэнсмаадаа”, “Аглагхан талаасаа”, “Гадаалахуй” зэрэг шүлгүүдийг нь дээрх ном руу татаж оруулсан байсан юм. Тэдгээрийг байранд үлдээлээ. Ингээд гутгаар ботийг бэлтгэхдээ “ Сарны цагаан үүлс” номын эхээс үлдсэн шүлгүүдийг зохиогчийн бэлдсэн дарааллаар нь “Шинэ дээл”, “Эмзэглэл”, “Хөх салхины бал” хэмээх гурван бөлөгт нь багтаасан болно. Урьд өмнөх номуудад нь ороогүй байсан шүлгүүдийг нь “Дотор сэтгэлийг үзэхүй”, “Өндрийн оройд” хэмээх хоёр бөлөгт хувааж оруулав. Зохиогчийн хувийн архив болон хүмүүст байсан гар бичмэл эхээс цахим бичвэрт оруулахад гаргагдахгүй, буруу уншигдах нь олонтаа байсан бөгөөд зарим үгийг утгачилан тогтоох явдал ч гарч байв. Яруу найрагчийн өөрийнх нь бичлэг, найруулгын хэв маягтай холбоотойгоор зарим үгийг өөрийнхөөрөө бичсэн байх нь цөөнгүй үзэгдэнэ. Зохиогчийн өөрийн бичлэгийн хэв маягийг хүндэтгэж хэвээр нь оруулсан бөгөөд зарим хүнд ойлгомжгүй, дүрмийн алдаа мадаг мэт харагдах нь магад тул өршөөх буй заа.
Гурван боть номыг хэвлэлд бэлтгэх ажилд харамгүй сэтгэлээс тусалсан бүх хүмүүст, тухайлбал зохиогчийн бичмэл эхийг өгсөн гэргий Г.Хандмаа, алдаа мадагийг шүүн ариутгасан Б.Магсаржав, Ү.Хүрэлбаатар, номын хэвлэн нийтлэлийн бүх ажлыг гүйцэтгэсэн О.Мөнхнаран, цахим бичвэрт оруулсан зохиогчийн амьдаа Д.Нямсүрэн нарт талархал илэрхийлье. Мөн ховор нандин гэрэл зургийн сан хөмрөгөөсөө хайрласан нутгийн яруу найрагч Ай.Төмөр-Очирт баярласнаа илэрхийлье. Өглөг буяны өгөөмөр сэтгэлээр гурван боть номыг хэвлүүлэх зардлыг олгож “Модун номын сан”-гаа эхлүүлж буй эрхэм дүү Должидын Батбаярт дахин талархаж, буян хишиг тань дэлгэрч явахыг ерөөл дэвшүүлье.
Цагийг эзэгнэсэн суу билигт их найрагч андынхаа гурван боть номыг уншигч олонд нь толилуулах болсон энэхүү зуны дунд сарын гэгээн тунгалаг өдрүүдэд монголын яруу найргийн мөнхийн Сүмбэр оргил дээр зогсож буй Дарьганга нутгийн хүү, Эрээнцавын хэмээх Данзангийн Нямсүрэнгийн гэрэлтэх барааг үзвэй.
Яруу сайхан утга уянга хэмээх зүйл ирээдүйн хүн төрөлхтөний оюун хийгээд зүрх сэтгэлийн хэрэглээ нь байх л аваас тэнд Данзангийн Нямсүрэнгийн яруу найраг үнэтэй очир эрдэнэс нь байх болно гэдгийг улам тод мэдлээ. Сарны цагаан үүлсийн тухайд тодотгол хэлэхэд ийм буюу.
Д.Нямсүрэнгийн “Сарны цагаан үүлс” гутгаар ботийн талаар хэлэх зайлшгүй зарим нэгэн тодотгол байна. “Сарны цагаан үүлс” бол түүний өөрөө бэлтгэсэн гурав дахь ном нь юм. Уг ном 1989 оны сүүлчээр хэвлэгдэхээр бэлтгэгдээд байтал өөрчлөн байгуулалт болж ном хэвлэлийн газар тарж бутраад сураггүй болсон юм. Харин азаар тухайн цагийн хэвлэлийн нэгдсэн редакцийн шүүгээн дотроос бэлдсэн эх нь олдсон. Харамсалтай нь зарим нэгэн шүлэг нь сугарч гээгдсэн байв. 2002 онд Д.Нямсүрэн биднүүс түүний “Аглагхан талаасаа” номыг бэлтгэхдээ мөнөөх “Сарны цагаан үүлс” номоос “Эгч Дэнсмаадаа”, “Аглагхан талаасаа”, “Гадаалахуй” зэрэг шүлгүүдийг нь дээрх ном руу татаж оруулсан байсан юм. Тэдгээрийг байранд үлдээлээ. Ингээд гутгаар ботийг бэлтгэхдээ “ Сарны цагаан үүлс” номын эхээс үлдсэн шүлгүүдийг зохиогчийн бэлдсэн дарааллаар нь “Шинэ дээл”, “Эмзэглэл”, “Хөх салхины бал” хэмээх гурван бөлөгт нь багтаасан болно. Урьд өмнөх номуудад нь ороогүй байсан шүлгүүдийг нь “Дотор сэтгэлийг үзэхүй”, “Өндрийн оройд” хэмээх хоёр бөлөгт хувааж оруулав. Зохиогчийн хувийн архив болон хүмүүст байсан гар бичмэл эхээс цахим бичвэрт оруулахад гаргагдахгүй, буруу уншигдах нь олонтаа байсан бөгөөд зарим үгийг утгачилан тогтоох явдал ч гарч байв. Яруу найрагчийн өөрийнх нь бичлэг, найруулгын хэв маягтай холбоотойгоор зарим үгийг өөрийнхөөрөө бичсэн байх нь цөөнгүй үзэгдэнэ. Зохиогчийн өөрийн бичлэгийн хэв маягийг хүндэтгэж хэвээр нь оруулсан бөгөөд зарим хүнд ойлгомжгүй, дүрмийн алдаа мадаг мэт харагдах нь магад тул өршөөх буй заа.
Гурван боть номыг хэвлэлд бэлтгэх ажилд харамгүй сэтгэлээс тусалсан бүх хүмүүст, тухайлбал зохиогчийн бичмэл эхийг өгсөн гэргий Г.Хандмаа, алдаа мадагийг шүүн ариутгасан Б.Магсаржав, Ү.Хүрэлбаатар, номын хэвлэн нийтлэлийн бүх ажлыг гүйцэтгэсэн О.Мөнхнаран, цахим бичвэрт оруулсан зохиогчийн амьдаа Д.Нямсүрэн нарт талархал илэрхийлье. Мөн ховор нандин гэрэл зургийн сан хөмрөгөөсөө хайрласан нутгийн яруу найрагч Ай.Төмөр-Очирт баярласнаа илэрхийлье. Өглөг буяны өгөөмөр сэтгэлээр гурван боть номыг хэвлүүлэх зардлыг олгож “Модун номын сан”-гаа эхлүүлж буй эрхэм дүү Должидын Батбаярт дахин талархаж, буян хишиг тань дэлгэрч явахыг ерөөл дэвшүүлье.
Цагийг эзэгнэсэн суу билигт их найрагч андынхаа гурван боть номыг уншигч олонд нь толилуулах болсон энэхүү зуны дунд сарын гэгээн тунгалаг өдрүүдэд монголын яруу найргийн мөнхийн Сүмбэр оргил дээр зогсож буй Дарьганга нутгийн хүү, Эрээнцавын хэмээх Данзангийн Нямсүрэнгийн гэрэлтэх барааг үзвэй.
Яруу сайхан утга уянга хэмээх зүйл ирээдүйн хүн төрөлхтөний оюун хийгээд зүрх сэтгэлийн хэрэглээ нь байх л аваас тэнд Данзангийн Нямсүрэнгийн яруу найраг үнэтэй очир эрдэнэс нь байх болно гэдгийг улам тод мэдлээ. Сарны цагаан үүлсийн тухайд тодотгол хэлэхэд ийм буюу.
Г.МЭНД-ООЁО
2010.6.16
Наран өлзийтэй өдөр
No comments:
Post a Comment